Εγκυκλοπαίδεια:

θησαυρίζοντας, κωδικοποιώντας, επαναχρησιμοποιώντας την ανθρώπινη γνώση

Ο σκεπτικισμός, είναι το πρώτο σκαλοπάτι προς την οδό της φιλοσοφίας. Υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι απόκτησης γνώσης: η παρατήρηση της φύσης, ο στοχασμός και ο πειραματισμός. Η παρατήρηση συλλέγει δεδομένα. Ο στοχασμός τα συνδέει. Και ο πειραματισμός επαληθεύει το αποτέλεσμα αυτής της σύνδεσης.

Denis Diderot (1751-1766), “L‘Encyclopédie“

To create and distribute a free encyclopedia of the highest possible quality to every single person on the planet in their own language – That’s who I am. That’s what I am doing. That’s my life goal.

Jimmy Wales (ιδρυτής Wikipedia)

Ο τίτλος της έκθεσης που συμβολικά τέθηκε στους εξαιρετικούς συμμετέχοντες καλλιτέχνες – μέλη του Συλλόγου Εικαστικών Μεσογαίας στο πλαίσιο της φετινής συλλογικής εκθεσιακής διοργάνωσης, αφορά σε έναν διαχρονικό ελληνικό και έμπλεο μεστού περιεχομένου όρο που πηγάζει από τις ελληνικές λέξεις «εγκύκλιος+παιδεία».

Ο όρος εγκυκλοπαίδεια σε όλες τις γλώσσες προέρχεται από τον Ελληνικό, σημαίνοντας κυριολεκτικά την «εν κύκλω προσφερομένη διδασκαλία» και ο ακριβής τονισμός της στο Μέγα Ελληνικόν Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (Liddell-Scott) είναι εγκυκλοπαιδεία.

Πρόθεση του εκθεσιακού αφηγήματος, είναι η διερεύνηση της πυκνής θεματικής πρώτης ύλης της έκθεσης και η διαμόρφωση ενός οργανικού εικαστικού παλίμψηστου με κεντρικό αντικείμενο την ανθρώπινη γνώση, σημειολογικά αποτυπωμένη μέσω διαφορετικών, άλλοτε ανθεκτικών στον χρόνο και άλλοτε εφήμερων υλικών σε ποικίλες εικαστικές εκφάνσεις (ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, χαρακτική, κεραμική, ύφανση, κατασκευή, εγκατάσταση. ψηφιακή εικόνα κ.ά.) που σταδιακά ψηφοθετούν και ορίζουν ένα παλλόμενο πρωτογενές πεδίο ανίχνευσης και κατάθεσης.

Η ιδέα της συλλογής της γνώσης όλου του κόσμου σε μια κοινή στέγη, ανάγεται στην αρχαία Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και της Περγάμου, ενώ, εξέχοντες συγγραφείς και φιλόσοφοι της αρχαιότητας όπως ο Αριστοτέλης, επιχείρησαν να συμπεριλάβουν στα διαφορετικά πεδία των συγγραμμάτων τους το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης.

Οι εγκυκλοπαίδειες, ακολουθώντας δυο διαφορετικές οδούς οργάνωσης (μέσω της αλφαβητικής τάξης, ή μέσω της ιεράρχησης ανά κατηγορία γνώσης) μπορούν να είναι γενικής φύσης, να περιέχουν δηλαδή λήμματα από θεματικές ενότητες πολλών διαφορετικών γνωστικών πεδίων (η αγγλική «Britannica», η γερμανική «Brockhaus» ή ακόμη και η ελληνική «Πυρσός» αποτελούν ικανά παραδείγματα), ή να εξειδικεύονται (Εγκυκλοπαίδεια της Ιατρικής, της Φιλοσοφίας, ή του Δικαίου κ.ά.). Υπάρχουν επίσης εγκυκλοπαίδειες που καλύπτοντας διαφορετικές θεματικές ενότητες, στοιχειοθετούν στην πραγματικότητα μια εθνική ταυτότητα, ή ένα ορατό πολιτισμικό ιδεολόγημα.

Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (1^ος μ.Χ. αι.), ο σημαντικότερος ίσως μεταξύ των πρώιμων εγκυκλοπαιδιστών, καταθέτει το περίφημο Naturalis Historia, ένα έργο τριάντα επτά τόμων με αντικείμενο τον φυσικό κόσμο, ιδιαίτερα δημοφιλές στη δυτική Ευρώπη των μεσαιωνικών χρόνων. Η σπουδαία βυζαντινή εγκυκλοπαίδεια του 10^ου μ.Χ. αιώνα «του Σούδα», αριθμώντας όχι λιγότερες από 30.000 σελίδες, αποτελεί με τη σειρά της μια εξαιρετικά πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τον κόσμο της αρχαιότητας και του τότε γνωστού μεσαιωνικού κόσμου. Στην Κίνα, ο αυτοκράτορας Γιονγκλέ της δυναστείας των Μινγκ, επιβλέπει τη σύνθεση της ομώνυμης Εγκυκλοπαίδειας «Γιονγκλέ», μιας από τις πλέον εκτεταμένες εγκυκλοπαίδειες του ανθρώπινου πνευματικού άχθους: ολοκληρωμένη το 1408, αποτελείτο από 11.000 χειρόγραφους τόμους, από τους οποίους μόνον 400 σώζονται σήμερα. Με τη σειρά του, ο αυτοκράτορας Κιαν Λονγκ της διάδοχης δυναστεία των Κινγκ, καταθέτει 4.000 ποιήματα, ως οργανικό μέρος μιας βιβλιοθήκης με 4,7 εκατομμύρια σελίδες, χωρισμένης σε τέσσερις κατηγορίες και περιλαμβάνοντας χιλιάδες πραγματείες.

Στους νεότερους χρόνους της δυτικής ιστορίας του πνεύματος, συνδεδεμένο με την εποχή του Διαφωτισμού, το λαμπρό πόνημα του Diderot κυριαρχεί: η επιτυχημένη προσπάθειά του να συντάξει την «Εγκυκλοπαίδεια» – μια έμπρακτη γραπτή «περικύκλωση όλης της διάσπαρτης γνώσης επί της γης», αποτέλεσε πολύτιμη πηγή και χρήση παραπομπής σε τεχνίτες, εμπόρους και άλλους επαγγελματίες που χρησιμοποιούσαν εξίσου τα κείμενα και τους εικονογραφημένους πίνακες του έργου του, τρεπόμενη στη συνέχεια σε λαλούν σύμβολο του αιώνα της.

Αντιλαμβανόμενη τον όρο «εγκυκλοπαίδεια» ως μια πρώιμη σφοδρή ανθρώπινη επιθυμία και ως μια πολυσχιδή απόπειρα σύνοψης της ιδέας της γνώσης, η παρούσα κατάθεση, επιθυμεί να λειτουργήσει ως ένα ανοιχτό πεδίο ιδεών και εικόνων, πνευματικών παραπομπών, εικαστικών σημειώσεων και πειραματικής δημιουργίας με χρήση πολλαπλών μέσων.

Πηγή έμπνευσης για τους συμμετέχοντες η συστηματοποιημένη σώρευση της γνώσης και η οπτική ή συμβολική μεταλαμπάδευση της ιδέας αυτής με διάφορους τρόπους, εννοιολογικές και εικαστικές προσεγγίσεις. Αλλά ακόμη, η ίδια η οπτική εμφάνιση των ιστορικών εγκυκλοπαιδειών ως μαγικών και πολύτιμων αντικειμένων, ή η ιδέα κάθε χωριστού λήμματος που συναντά τα υπόλοιπα.

Η απαρχή της γνώσης ως αρχαιολογικό εύρημα, η αναφορά στον Diderot και την θεώρησή του στον κόσμο, η εγκυκλοπαίδεια ως συμπύκνωμα «της φύσης» και «της τέχνης», η προσηλωμένη ανάγνωση ως προαπαιτούμενο και η «ιδέα» ως εννοιολογικά και απτικά εξελισσόμενο οργανικό πεδίο, η εγκύκλιος γνώση εντασσόμενη στο κυριολεκτικό και μεταφορικό σύμβολο του κύκλου και η γνώση ως διαχρονία, το ελληνικό αλφάβητο ως οπτικό αυθύπαρκτο σύμπαν και το αλφάβητο ως τρισδιάστατο φωτεινό ηχόγραμμα γνώσης, η βιβλιοθήκη ως αυθύπαρκτη ενδοχώρα ή ως «αόρατος τοίχος» και το βιβλίο ως μαγικό αντικείμενο, το σημείο μηδέν και το άπειρο, η γραφή ως ζω-γραφική, οι έννοιες της αναζήτησης, της πρόσληψης, της ανάλυσης, της διαστρωμάτωσης, της συναισθητικής γνώσης και νοημοσύνης, της ταξινόμησης και της σύνθεσης, το ανθρώπινο πνεύμα και βλέμμα ως «tabula rasa» και το γνωστικό κενό της αμηχανίας (lorem ipsum), η γνώση ως «όχημα», η γνώση ως «ένδυμα», η γνώση ως «φώτιση» και ως «απάντηση», η γνώση ως «δούναι και λαβείν» (send & receive), η γνώση ως «μόρφωση» και ως «δια-μόρφωση», η γνώση ως «λήμμα» και ως «ιεραρχημένη δομή» και η εικονοποίηση της γνώσης με τη συμβολική μορφή της κυψέλης, είναι κάποια από τα πολυσχιδή πεδία που ξεδιπλώθηκαν στην πορεία αναζήτησης του παρόντος αφηγήματος. Το οποίο δεν μπορεί να διεκδικήσει άλλο από μια άνω τελεία, καθώς η γνώση και οι γλυκόπικροι καρποί της εξακολουθούν να ξεδιπλώνονται και να δοκιμάζονται, να ανασυγκροτούνται και να επαναπροσδιορίζονται. Αφήνοντας τον λόγιο –τον σκυφτό στις λέξεις, τις έννοιες και τα κενά, τον χωρίς πρόσωπο διεκδικητή της γνώσης λίγο σοφότερο και ίσως περισσότερο μελαγχολικό και μόνο. Μα σίγουρα, καλύτερο και πληρέστερο άνθρωπο.

Ίρις Κρητικού

Αρχαιολόγος – Ιστορικός της Τέχνης

Επιμελήτρια της έκθεσης

Ιούνιος 2017 

Έκθεση στην γκαλερί Πανταζίδη στο Παγκράτι με θέμα “Μεσο-Γαία”

Σεπτέμβριος 2017

‘Εκθεση στην Πλατεία Δεξαμενής του Δήμου Κορωπίου

Απρίλιος 2018

Συμμετοχή του συλλόγου   στην έκθεση “Clean Art” στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Μαρκοπούλου

Σεπτέμβριος 2018

Ομαδική έκθεση “Κτήμα Καμπά” στο Κ.Ε.Ε.Τ.  στα πλαίσια του Πολιτιστικού Σεπτέμβρη 2018 του Δήμου Παλλήνης

Σεπτέμβριος 2019

Ομαδική έκθεση “Από ψηλά” στο Κ.Ε.Ε.Τ.  στα πλαίσια του Πολιτιστικού Σεπτέμβρη 2019 του Δήμου Παλλήνης

Σεπτέμβριος 2020

Symbiosis: Δύο παράλληλες εκθέσεις στο Κ.Ε.Ε.Τ.  στα πλαίσια του Πολιτιστικού Σεπτέμβρη 2020 του Δήμου Παλλήνης

Σεπτέμβριος 2021

Ομαδική έκθεση “Δύο αιώνες ελευθερίας” στο Κ.Ε.Ε.Τ.  στα πλαίσια του Πολιτιστικού Σεπτέμβρη 2021 του Δήμου Παλλήνης

Ιούνιος 2022

Ομαδική έκθεση για την επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ραφήνας -Πικερμίου

Σεπτέμβιος 2022

Ομαδική έκθεση “Το παιχνίδι”  στο Κ.Ε.Ε.Τ.  υπό την αιγίδα του Δήμου Παλλήνης

Απρίλιος 2023

Σε συνεργασία με τη Κινηματγραφική Λέσχη Παλλήνης, έγινε προβολή της ταινίας “Ο μύλος και ο σταυρός”, 2011 σε σκηνοθεσία Λεχ Μαζέσκι, πάνω στη ζωή και στο έργο του Φλαμανδού ζωγράφου Πήτερ Μπρέγκελ του Πρεσβύτερου. Σχόλια Τίτα Σταύρου.

Σεπτέμβιος 2023

Ομαδική έκθεση “Εγκυκλοπαίδεια”  στο Κ.Ε.Ε.Τ.  υπό την αιγίδα του Δήμου Παλλήνης